XI Międzynarodowy Warsztat Archeologii przemysłowej
Świdnica – Redecz Krukowy – Niegów
2014
W tym roku prowadziliśmy go w trzech sesjach. Pierwsza miała miejsce w
dolnośląskiej Świdnicy (23 maja). Prowadzona była w Domu Technika NOT.
Towarzyszyły jej wystąpienia dr inż. Wacława Hepnera (Muzeum Motoryzacji a
muzeum techniki), mgr Piotra Pluskowskiego (Skoczowskie autobusy Jana Molina),
Stanisława Januszewksiego (Samoloty braci Wróblewskich) oraz laboratorium
obszaru cywilizacyjnego prowadzace do młyna wodnego w Jugowicach, do kaskady
7 stawów Potoku Marcowego w Głuszycy, do najdłuższego w Polsce tunelu
kolejowego pod Małym Wołowcem powstałego w latach 1876-1879.
Na sesję drugą zaprosiło nas Muzeum Techniki Rolniczej i Gospodarstwa Wiejskiego
w kujawskim Redeczu Krukowym. Prowadziliśmy ją 22 i 23 sierpnia 2014. Sylwester
Roszak z Muzeum w Redeczu Krukowym przedstawił ciągnik Ursus C-45, którego
dwa egzemplarze stanowią ozdobę muzeum. Stanisław Januszewski mówił o
Pont du Gard, o wodociągu zbudowanym dla zaopatrzenia w wodę francuskiego
Nimes, powstałym w I w. n.e., arcydziele budownictwa Imperium Rzymskiego. Leon
Palesa, znany kolekcjoner przedstawił zabytki swojej imponującej kolekcji i rolę jaką
odgrywają w krzewieniu tradycji regionalnego dziedzictwa kulturowego Mazowsza.
Maciej Wąs przybliżył pamięć polskich inżynierów, budowniczych słynnego mostu
przez Amu-Darię. Dr inż. Wojciech Preidl, w interesującym wykładzie mówił o
turystyce podziemnej w Polsce, a dr Jakub Marszałkiewicz wskazał na możliwości
wykorzystania poradzieckiej infrastruktury lotniskowej do transportu i logistyki
lotniczej.
Po obiedzie Janusz Borkowski, gospodarz i mecenas tej sesji przedstawił nam
swoją fabrykę maszyn rolniczych, jej dzieje i asortyment produkcji, także uzbrojenie
nowoczesnych stanowisk pracy. Dzień zakończył wspólny wieczór przy ognisku i
grillu, którego gospodarzem była Iwona Niewiadomska z Kujawskiej Fabryki Maszyn
Rolniczych KRUKOWIAK. Później nocleg w odbudowywanym przez Janusza
Borkowskiego zabytkowym pałacu w Folborzu, co w jakiejś mierze nobilitowało nasze
spotkanie, podobnie jak znakomita organizacja kujawskiej imprezy, łączona też z
pysznym, regionalnym jadłem.
Następnego dnia Sylwester Roszak poprowadził nas szlakiem zabytków przemysłu
rolno-spożywczego, do nieznanych szerzej dzieł kultury technicznej Kujaw (m.in.
młyny w Luboradzu, cukrownia i kolejka wąskotorowa w Brześciu Kujawskim i w
Luboradzu). Później wybraliśmy się do Bydgoszczy, gdzie na Brdzie, przy Rybim
Targu, zacumowała barka „Lemara”, bliźniacza naszej Ż-2107 „Irenie”, odbudowana
siłami Gminy Bydgoszcz, na której urządzono ciekawą i cenną ekspozycję
odwołującą ku dziejom żeglugi towarowej Bydgoszczy.
Kolejną, trzecią sesję XI MWAP prowadziliśmy 12-13 września 2014 w zabytkowym
młynie motorowym „Nowość” w Niegowie k/Wyszkowa, przez Muzeum Techniki
Rolniczej i Gospodarstwa Wiejskiego w Redeczu Krukowym i Bractwo Zabrodzkie
przysposabianym do roli Muzeum Młynarstwa i Piekarnictwa ziemi mazowieckiej.
Pierwszego dnia, a sesję otworzyli Wójt Gminy Zabrodzie – Pan Tomasz Michalak i
Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Warszawie Pan Rafał Nadolny –
słuchaliśmy wystąpień Stanisława Januszewskiego, prezentującego formułę ideową
Otwartego, przestrzennego Muzeum Techniki, Adama Płoskiego z olsztyńskiego
oddziału Narodowego Instytutu Dziedzictwa, który opowiadał o browarnictwie Warmii
i Mazur, Michała Krasuckiego o początkach nowoczesności Warszawy, znaczonej
pomnikami infrastruktury technicznej miasta i Wioletty Wrona Gaj, która przybliżyła
nam wdrożone projekty przysposobienia zabytkowych barek śródlądowych do
nowych funkcji: mieszkalnych, administracyjno-biurowych, gastronomicznych,
hotelowych, muzealnych etc., a to w związku z realizowanym przez nas programem
odbudowy zabytkowej barki towarowej i jej adaptacji do roli centrum oświatowo-
edukacyjnego Muzeum Odry FOMT. Rafał Nadolny opowiedział o pracach
prowadzonych przez Urząd Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
na rzecz ochrony dóbr kultury Mazowsza.
Na warsztaty nadesłały również wyniki swych studiów, nie mogąc w nich
uczestniczyć, dr inż. Eufrozyna Piątek (o basztowej wieży nadszybowej
szybu „Wojciech” d. KWK „Victoria”) i Ewa Łoposzko-Grzegorzak (o szopienickiej
Izbie Tradycji Hutniczej). W pokonferencyjnym wydawnictwie (Technika w dziejach
cywilizacji – z myślą o przyszłości, t. 10, patrz: www.fomt.pl) pomieściliśmy również
nadesłane referaty inż. Adama Skarbińskiego, który przybliżył dzieje Szkoły
Szybowcowej w Jeżowie Sudeckim (1945-1947), Dmitrija Mitiurina i Leonida Szterna
(o działalności Władimira Szuchowa, króla rosyjskich inzynierów), dr inż. arch.
Krzysztofa Wielgusa opowieść o krakowskim hangarze, właśnie przywróconym do
życia) i Mariusza Wiśniewskiego o fotogrametrii – narzędziu w procesie ochrony
zabytków.
Kolejnego dnia odwiedziliśmy Muzeum Etnograficzno-Historyczne w Kamieńczyku
oddalonym ok. 18 km od Niegowa, którego twórcą jest Pan Henryk Słowikowski.
Jego bogate zbiory obejmują między innymi: rzędy końskie, białą broń, motocykle,
sprzęty rolnicze, akcesoria wojskowe. Później przenieśliśmy się do Węgrowa, do
jednej z dwu w Polsce ludwisarni braci Kruszewskich. Oprowadzał nas jeden z nich
– Antoni, opowiadając o historii tego unikatowego zakładu i technologii odlewania
dzwonów. A wykonano ich tutaj ponad 2500. Krótkie wizyty w zabytkowym kościele
węgrowskim, na cmentarzu ewangelickim, przy grobach szkockich włókienników i
powróciliśmy do Niegowa na wspaniały obiad przygotowany, jak dnia pierwszego,
przez Koło Gospodyń Wiejskich, a pamiętamy też pyszne ciasta Urszuli Borkowskiej.
Po południu i dnia następnego prowadziliśmy już w młynie różne imprezy, z okazji
Europejskich Dni Dziedzictwa, otwarte dla lokalnej społeczności, podobnie jak i
poprzedzający je Warsztat Archeologii Przemysłowej, w którym uczestniczyli również
