Zatoka Gondoli – Most Oławski – Port Ujścia Oławy – wieża ciśnień na Grobli – Most Grunwaldzki – Dawna przystań AZS – Muzeum Odry FOMT – śluza i jaz Szczytniki – Most Zwierzyniecki
czas spaceru: 2 godz.
lokalizacja: w pobliżu węzła komunikacyjnego Plac Grunwaldzki i Plac Dominikański. Most Zwierzyniecki przy ZOO.
Zatoka Gondoli
W roku 1868 skrócono ujście Oławy, znajdujące się w okolicach dzisiejszego Arsenału, łącząc je z wewnętrzną fosą miejską. Nowe ujście znajdowało się aż po rok 1883 w miejscu gdzie dziś zlokalizowana jest Zatoka Gondoli. Po ponownym skróceniu ujścia Oławy miejsce to stało się jedynie reliktem wewnętrznej fosy. Umocniono jej brzegi w 1886 r., gdy wznoszono Rejencję Wrocławską (ob. Muzeum Narodowe) i przystosowano do funkcji portu łodzi spacerowych. Stą wyruszały w rejsy po Wrocławiu kopie łodzi weneckich, skąd też zatoka wzięła swą nazwę. W latach 40. XX w. została odcięta od Odry, zaś proces jej przywrócenia rozpoczął się dopiero w 2007 r. Obecnie ponownie pełni funkcję portu łodzi wycieczkowych.
Most Oławski
Wzniesiony w latach 1882 – 1883 z cegły i kamienia, trzyprzęsłowy o konstrukcji sklepionej, bogato dekorowany most – zaprojektowany został przez Miejskiego Radcę Budowlanego Alexandra Kaumanna. W obrębie przyczółków umieszczono płaskorzeźby autorstwa P. Heislera pod kierunkiem R. Toberentza i przy współudziale H. Weltringa, przedstawiające putta w otoczeniu wodnych roślin. Wcześniej w tym miejscu znajdowała się drewniana kładka służąca przepędzaniu bydła na pastwiska, stąd potocznie most nazywany był również Wygonowym. Jest to ostatni most na Oławie, ok. 200 m przed jej ujściem do Odry.
Port Ujścia Oławy
Tuż za Mostem Oławskim, przy ul. Na Grobli, znajduje się port obecnie użytkowany przez Hydrokrusz. W istniejącym tu od XVIII w. starorzeczu do Odry w latach 1842 – 1844 poszerzono i pogłębiono teren, na wschodnim jego brzegu urządzając obszar przeładunkowy. Nazywany początkowo Schlung (Gardziel) służył również jako zimowisko statków odrzańskich. Jego obecna nazwa pojawiła się dopiero w 1883 r., gdy zakopano ujście Oławy do fosy miejskiej tuż przy obecnym Muzeum Narodowym. Był też nazywany Portem Węglowym z uwagi na dostarczane materiały do stacji pomp na Grobli w okresie jej budowy (1864-1871) i funkcjonowania aż do 1974 r.. Nabrzeża połączono z kotłowniami wieży ciśnień za sprawą kolejki wąskotorowej – wciąż widoczne są ślady dawnego torowiska. Od lat 70. XX w. w porcie wyładowuje się piach i żwir z dna Odry.
Sam obiekt jest interesujący z uwagi na zachowany oryginalny kształt basenu portowego z poł. XIX w. oraz brukowane, oryginalne umocnienia brzegowe wraz ze starymi pachołami cumowniczymi.
Fundacja Otwartego Muzeum Techniki od lat zabiega, by obiekt ten mógł stać się docelowym portem jednostek Muzeum Odry.
Wieża ciśnień Na Grobli
ul. Na Grobli, teren MPWiK
Choć budynek nie jest związany z żeglugą śródlądową mocno wpisuje się w krajobraz odrzański i poniekąd związany jest z samą rzeką.
Wieża wzniesiona została w 1871 r. wedle projektu inż. Jamesa Moore’a skorygowanego przez J.C. Zimmermanna i Kaumanna. Jest to jeden z cenniejszych tego typu obiektów w Europie, zachwycający zarówno gabarytami, architekturą (w duchu historyzmu, z nawiązaniami do formy rzymskich akweduktów oraz stylistyki romańskiej), jak też swymi wnętrzami. Służyła jako stacja pomp aż do lat 60. XX w., przy czym oryginalnego wyposażenia nigdy nie zdemontowano. Znajdują się w niej agregaty pompowo – parowe systemu Woolfa z 1879 r. (zajmujące trzy kondygnacje), czy turbina parowa systemu Zoelly z 1924 r. Całość wyposażenia, w tym najwyższe w Polsce spiralne schody żeliwne – jest bogato dekorowana. Obecnie wieżę podziwiać można jedynie z zewnątrz, wirtualne zwiedzanie wnętrz zapewnia aplikacja na stronie internetowej MPWiK:http://mpwikwroclaw.website.pl/vw/start.html
Most Grunwaldzki
Powstał w 1910 r. według projektu dr inż R. Weyraucha oraz architekta M. Mayera. Jego wisząca konstrukcja była powodowana wzniesieniem dzieła monumentalnego. Na jego otwarcie przybył cesarz Niemiec Wilhelm II. Most nazywano w czasach niemieckich Cesarskim oraz Wolności. Uległ poważnemu uszkodzeniu w 1945 r. lecz szybko został odbudowany. Dziś jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symbolów miasta i jedynym wiszącym mostem drogowo – tramwajowym w Polsce.
Dawna Przystań AZS
Wybrzeże Wyspiańskiego
Znajduje się tuż przy statkach Muzeum Odry we Wrocławiu. Głównym jej elementem jest budynek pochodzący z 1930 r., wzniesiony w miejscu dawnego placu zabaw jako dom studencki, wedle projektu Fritza Behrenda we współpracy z Heinrichem Knippingiem. W latach 1952-55 obiekt przekształcono w duchu socrealizmu. W przyziemiu znajdował się basen wioślarski, zaś od strony Odry przystań i obszerny taras widokowy na I piętrze (mający 900 m²!). Obiekt po wojnie stał się własnnością Politechniki Wrocławskiej, stając się centrum wioślarskim tej uczelni. W 2012 r. budynek został zamknięty, trwający od 2013 r. remont (niestety ingerujący znacznie w dawne podziały wnętrz i ich wyposażenie) związany jest z przystosowaniem obiektu do roli biurowca.
Muzeum Odry FOMT
Wybrzeże Wyspiańskiego, górny awanport śluzy Szczytniki
Muzeum prowadzone jest przez Fundację Otwartego Muzeum Techniki we Wrocławiu, która od ponad 20 lat zajmuje się ochroną i popularyzacją dziedzictwa technicznego oraz historii przemysłu i techniki. Jedną z misji Fundacji jest powołanie do życia Otwartego Muzeum Techniki we Wrocławiu – zespołu obiektów technicznych, mogących być atrakcją samą w sobie, prezentując swoje zabytkowe wyposażenie, procedurę produkcyjną, autentyczne wykorzystanie etc. Elementem tego muzeum są trzy zabytkowe statki, przycumowane naprzeciwm gmachu głównego Politechniki Wrocławskiej:
holownik parowy Nadbor (1949 r.) z oryginalną maszyną parową oraz kotłownią
dźwig pływający Wróblin (1939 r.) z oryginalnym napędem dźwigu oraz agregatem prądotwórczym
barka Irena – przeznaczona w przyszłości na Centrum Interpretacji Dziedzictwa Odrzańskiego z multimedialnymi wystawami i przestrzenią konferencyjną/ warsztatową (w trakcie robót)
Wszystkie jednostki można zwiedzać w godzinach otwarcia biura (od poniedziałku do piątku w godz. 8:00 – 16:00) oraz w wybrane weekendy (więcej nawww.fomt.pl w zakładce aktualności). Muzeum Odry jest rdzeniem wielu cyklicznych i okazjonalnych imprez kulturalnych (EDD, Noc Muzeów, Międzynarodowe Warsztaty Archeologii Przemysłowej), wystaw, zajęć i programów dydaktycznych oraz niejednokrotnie sceną koncertową.
Stopień wodny Szczytniki
Powstał w miejscu, gdzie od średniowiecza zbiegały się odnogi rzek Odry i Oławy oraz kanałów kierujących wodę ku miastu. Jaz i śluza Szczytniki w swoim obecnym kształcie powstały w latach 1892 – 1897, kiedy to zdecydowano się na przeprowadzenie głównego kanału żeglugowego z dala od centrum Wrocławia, ponieważ śluza Piaskowa i Mieszczańska nie mogły sprostać narastającym potrzebom ruchu towarowego.
Jaz i śluza Szczytniki
Jaz kamienny Szczytniki oddziela Starą Odrę (śródmiejską) od Odry właściwej. Pierwszy jaz powstał w tym miejscu już w latach 90 XVIII w. w celach przeciwpowodziowych, ulegając przebudowie w 1897 r., a następnie modernizacji w roku 1979. Do 1997 jaz ten był stały, później został przekształcony na ruchomy.
Śluza pochodzi z roku 1896. Dolne wrota wsporne śluzy zostały wykonane w taki sposób, by mogła ona pełnić również rolę przeciwpowodziową. Na skutek gwałtownego wzrostu transportu rzecznego już w dwadzieścia lat po zakończeniu inwestycji okazała się być niewystarczająca. Po rozbudowie tzw. Kanału Nawigacyjnego, omijającego centrum miasta – ruch na obiekcie zmalał i ograniczył się głównie do śluzowania statków turystycznych i jedostek remontowych. W takim charakterze śluza działa po dziś dzień.
Most Zwierzyniecki
Dawniej nazywany mostem Szczytnickim bądź Ceglanym, od 1704 r. również Przepustkowym – z pierwotnej budowli drewnianej został przekształcony w II poł. XIX w. w konstrukcji drewniano – żelaznej, zaś współczesna jego sylweta powstała w latach 1895 – 1897. Jest to jednoprzęsłowy most stalowy o konstrukcji kratowej, o dźwigarach łukowych, z jazdą dołem. Zaprojektowany został przez Karla Klimma, przy współpracy R Plüdemanna i A. Frühwirtha. Granitowe przyczółki mostu ozdobione zostały herbem Wrocławia i datami 1655 oraz 1897 – znaczącymi dzieje tej przeprawy rzecznej.
